SZYBKI KONTAKT

ASPEKT - Centrum Diagnozy i Terapii Dziecka i Rodziny

  • ul. Ryżowa 45a lok. 102
    02-495 Warszawa 
  • tel.: 605571268
    (Proszę o sms - oddzwaniam)
  • e-mail: kontakt

Kobiece A-spekty - Blog

2019-10-07
Kobiece A-spekty
Kobiece A-spekty
Kategoria:   kobiece a-spekty

Dziewczęta i kobiety z zespołem Aspergera i spektrum autyzmu różnią się od innych przedstawicielek swojej płci nie pod względem podstawowych cech – z pozoru są zwykłymi dziewczynkami, nastolatkami, kobietami, ale przede wszystkim pod względem ich własnej reakcji na bycie odmienną. Używają konkretnych, wypracowanych strategii radzenia sobie i dostosowywania się, aby maskować swoje deficyty ujawniające się w sytuacjach społecznych. Osiągają często powierzchowny sukces w tym obszarze – funkcjonują w miarę „normalnie” w „neurotypowym” świecie społecznym dzięki naśladowaniu lub ucieczce do świata fantazji lub w inny alternatywny wymiar.

We wczesnym dzieciństwie, prawdopodobnie na długo przed oceną diagnostyczną, dziewczynka, która ma cechy zespołu Aspergera lub autyzmu, zaczyna wiedzieć, że różni się od innych dziewczynek. Nie potrafi, choć często bardzo chce, identyfikować się z koleżankami, które często nie chcą z nią współpracować. Czasami myśli, że zachowanie, zabawy, tematy podejmowane przez inne dziewczynki jest głupie, nudne. Czasami  nie może zrozumieć o co im chodzi i dlaczego zabawy, w które się bawią są dla nich atrakcyjne. Często ujawnia swoje myśli, lub częściej  podejmuje własne aktywności, zabawy – chce się bawić po swojemu. Jej zainteresowania mogą różnić się od zainteresowań innych dziewczynek, niekoniecznie pod względem treści, ale intensywności i jakości. Na przykład może zebrać 100 maskotek zwierzątek, ale nie po to by bawić się nimi z koleżankami w przygody zwierzątek, ale po to, by układać swoje zwierzaki w samotności w określonych konfiguracjach. Często bawi się zabawkami w niestandardowy sposób. Może też preferować zabawki niezwiązane z płcią, takie jak klocki Lego – niekoniecznie Lego Friends. Często też nie podąża za najnowszymi „trendami” – popularnymi, modnymi  zabawkami – nie zależy jej na byciu „popularną” w grupie innych dziewczynek.

Nie oznacza to jednak, że nie potrzebuje kontaktu z innymi dziewczynkami. Jej wizja „kobiecości” może w tym wieku powodować, że niechętnie nosi popularne wśród innych dziewczynek ubrania. Ma „swój styl”. Preferować może praktyczne, wygodne ubrania z dużą ilością kieszeni.

Niektóre dziewczynki z zespołem Aspergera i z autyzmem mogą, podobnie jak chłopcy z tym samym rozpoznaniem, mieć encyklopedyczną wiedzę na określone tematy. Często są zainteresowane czytaniem i ucieczką w świat fantazji. Czasami tworzą w wyobraźni swój świat, przybierają w nim nową osobowość, rozmawiają z wymyślonymi przyjaciółmi. Często już w młodym wieku zaczynają spisywać swoje fantazje – tworzą opowiadania, historyjki, piszą książki lub dużo rysują tworząc alternatywną rzeczywistość, w której chciałyby żyć. Czasami myślą, że znalazły się tu i teraz przez przypadek – szukają bardziej przyjaznych światów w literaturze, filmach, bajkach. I identyfikują się z bohaterami. Ucieczka do świata fantazji i wyobrażonych towarzyszy może prowadzić do podejrzeń o objawy schizofrenii, zwłaszcza w sytuacji, gdy występuje przy tym widoczna izolacja w grupie rówieśniczej i gdy dziewczynka lub nastolatka opowiada o swoich wymyślonych przyjaciołach lub o tym, że jest kimś innym – nie sobą. Inną drogą ucieczki od niezrozumiałego świata „neurotypowych”  jest ekscytacja światem przyrody. Dziewczynki ze spektrum mają czasami poczucie, że łatwiej zrozumieć im zwierzęta, niż ludzi. Zwierzęta są lojalnymi przyjaciółmi, chętnymi by przebywać zawsze ze swoją „panią” i robić to, na co ona ma ochotę.  Zwierzęta doceniają i nie odrzucają. Dają poczucie bezpieczeństwa.

Dziewczynki ze spektrum autyzmu potrzebują przyjaciół. Problem nie polega na tym, że nie chcą mieć przyjaciół, problem polega na tym, że nie potrafią ich zdobyć a potem utrzymać. Ich odmienność powoduje, że są odrzucane, nieakceptowane. Poza tym same często izolują się od rówieśników, bo nie potrafią ich rozumieć – zbyt dużym wysiłkiem byłoby dla nich udawanie „neurotypowej”. Dziewczyny ze spektrum mogą jednak mieć przyjaźnie, często z inną dziewczynką, która akceptuje ich „inność” i udziela przy okazji wskazówek w sytuacjach społecznych – prowadzi przez „neurotypowy” świat. W zamian przyjaciółka ze spektrum jest lojalną, oddaną i pomocną przyjaciółką. Czasami jednak osaczającą i nie dopuszczającą innych osób do tej relacji. W drugą stronę też czasami dziewczyna ze spektrum jest podatna na wykorzystanie – pseudo-przyjaciółki wykorzystują jej naiwność, niedojrzałość społeczną i tęsknotę za przyjacielem. Czasami zdarza się, że dziewczynka ze spektrum wybierze relacje z chłopcami – będzie wolała grać z nimi w piłkę, lub w inne chłopięce zabawy. Zabawy chłopców są dla niej bardziej konstruktywne i mają jaśniejsze reguły niż emocjonalna i pełna zwrotów akcji zabawa dziewczynek. Wiele dziewczynek, nastolatek i kobiet ze spektrum myśli, że mają mózg mężczyzny, a nie kobiety – lepiej rozumiejąc i doceniając zainteresowania, wypowiedzi i humor chłopców/mężczyzn.

Kiedy chłopcy ze spektrum popełniają błędy społeczne, ich reakcją jest często pobudzenie, agresja. Ich zachowania – nieadekwatne zabawy, agresywne reakcje, komentarze są dość widoczne i irytujące dla rówieśników i dorosłych. Wówczas reakcja otoczenia jest najczęściej wyraźna, zdecydowana. Dziewczynki częściej przepraszają, wycofują się w sytuacji, gdy popełniają błąd społeczny. Rówieśnicy i dorośli łatwiej im wybaczają i zapominają. Często otoczenie dość długo nie zadaje sobie sprawy z zaburzonego wzorca reagowania występującego u dziewczynki ze spektrum. To dorastające dziewczynki zaczynają zdawać sobie sprawę ze swoich społecznych deficytów i popełnianych błędów. Reakcją może być wycofanie - wolą być na peryferiach sytuacji społecznych niż popełnić kolejny błąd. Nadal są jednak zaangażowanymi obserwatorkami ludzkich zachowań i nadal próbują rozszyfrować, co powinny zrobić lub co powiedzieć. Częstą strategią używaną przez całe praktycznie życie przez kobiety ze spektrum jest bycie „grzeczną dziewczynką”. Są wzorowymi uczennicami, sumiennymi (do przesady) pracownicami, potrafią się dobrze zachować i przestrzegają (do przesady) zasad w szkole, w pracy. Dziewczyna lub kobieta ze spektrum może odczuwać społeczne zamieszanie w ciszy i izolacji w klasie lub na placu zabaw, lub w miejscu publicznym. Często jest inna w szkole/w pracy i inna w domu. W domu, gdy zdejmuje maskę może używać pasywnych zachowań agresywnych, aby kontrolować swoje doświadczenia rodzinne i społeczne.

Innym konstruktywnym dostosowaniem stosowanym przez dziewczęta i kobiety ze spektrum jest stosowanie imitacji lub używanie wyobraźni. Dziewczyny mogą zidentyfikować osobę, która odnosi sukcesy społeczne i jest popularna. Są to zarówno jej rówieśniczki ale także postaci telewizyjne (bohaterki seriali, blogerki). Mogą próbować przyjmować wówczas osobowość tej osoby przez naśladowanie wzorców mowy, wyrażeń, mowy ciała, a także sposobu ubierania się i zainteresowań. Staje się wtedy kimś innym, kimś, kogo można zaakceptować i nie traktować jako ”innego”. Tą drogą dziewczyny ze spektrum uczą się, jak postępować w określonych sytuacjach, uczą się strategii społecznych. Robią to często na tyle wiarygodnie i skutecznie, że ludzie uważali ich zdolności społeczne za intuicyjne i trudno im uwierzyć, że to tylko gra. Dziewczęta i kobiety ze spektrum mogą być jak kameleon, zmieniając osobowość w zależności od sytuacji, ale nie znając lub nie ujawniając swojej prawdziwej osobowości. Obawiają się często, że ich prawdziwe oblicze, prawdziwa osobowość musi pozostać tajemnicą, ponieważ jako osoba czują się często „wadliwe”, „inne”, „dziwne”.

Niektóre dziewczynki, dziewczyny i kobiety ze spektrum mogą nie szukać integracji i akceptacji społecznej, ale uciekać w wyobraźnię. Jeśli nie powiodą się próby z rówieśnikami, mogą spróbować znaleźć alternatywny świat, w którym będą cenione i doceniane. Mogą identyfikować się z fikcyjną postacią, taką jak lub Hermiona z Harrego Pottera, która zmaga się z przeciwnościami, ale ma specjalne moce i przyjaciół. Jeśli czują się samotne, wymyśleni przyjaciele mogą zapewnić towarzystwo, wsparcie i poczucie bezpieczeństwa. Mogą szukać w historii i wśród historycznych postaci, lub w innym odległym, „dziwnym” kraju. Mają czasami poczucie, że są nie w tym miejscu i czasie w jakim powinny być. Starożytne cywilizacje lub historyczne czasy mogą wydawać się atrakcyjne i… bezpieczne. Marzą o zamieszkaniu w Japonii, a nawet na innej planecie. Są zatem często zafascynowane historią, fantastyką naukową, odległą kulturą i językiem. Interesują się fantastycznymi światami pełnymi czarownic, wróżek i dobrych duchów albo  mitologią. Wiele „neurotypowych” dzieci czasami lubi uciekać w wyobraźnię, ale dla dziecka ze spektrum a szczególnie dla dziewczynki ze spektrum przyczyny są jakościowo różne, a fantastyczny, wymyślony świat może stać się sposobem na unikanie rzeczywistości.

Chociaż te mechanizmy radzenia sobie przez unikanie trudnych sytuacji i udawanie normalnej mogą maskować cechy spektrum, tak że dziewczynki ze spektrum długo unikają diagnozy. Koszty psychologiczne udawania innej i nierozumienia siebie i otoczenia ujawniają się najczęściej dopiero w okresie dojrzewania. Ciągła obserwacja, czujność i nieustanna analiza zachowań społecznych oraz próba nie popełnienia błędów społecznych są bardzo emocjonalnie wyczerpujące. Przyjęcie alternatywnej osobowości może prowadzić do problemów z tożsamością i niską samooceną. Obie te strategie radzenia sobie i kamuflażu mogą przyczynić się do klinicznej depresji u nastolatki/młodej dorosłej. Dziewczęta i kobiety ze spektrum mogą spędzić wiele lat, szukając wyjaśnienia, dlaczego się różnią, pytając, czy są dziwne, czy chore psychiczne i dlaczego czują się tak przygnębione i zdołowane tym faktem.

Osoby ze spektrum mają skłonność do nadmiernego lęku, zwłaszcza lęku społecznego. Może to objawowo przejawiać się jako mutyzm selektywny, lęk separacyjny, lęk uogólniony, fobia społeczna. Znaną i stosowaną metodą łagodzenia lęku u „neurotypowych” dzieci i dorosłych jest rozwijanie rutyn i rytuałów (adaptacyjnych nawyków) oraz skupienie się na szczególnym zainteresowaniu, które może działać jako blokada lękowych, natrętnych myśli. Dziewczyna ze spektrum może rozwijać rutyny i rytuały związane z jedzeniem, a szczególne zainteresowanie kaloriami i zdrowym odżywianiem, które to zainteresowania pod wpływem rosnącego stresu związanego z okresem dojrzewania, z trudnością z ustaleniem własnej tożsamości (w tym seksualnej) przekształca się często w objawy jadłowstrętu psychicznego.

Dziewczynki, dziewczyny i kobiety ze spektrum są bardzo wrażliwe na emocje innych, zwłaszcza te zagrażające im – gniew, agresję, złość, rozpacz. Mają swoisty „szósty zmysł emocjonalny”. Są jak malutkie dzieci – mają nieustannie nastawiony na odbiór radar odczytujący negatywne nastroje innych. Kiedy zdarza się tak, że dziewczyna lub kobieta ze, która ma emocjonalną wrażliwość na negatywne nastroje innych, jest zastraszana, spotyka się z odrzuceniem, agresją, jest zdradzana przez fałszywych przyjaciół, może zachowaniem swoim sugerować występowanie u niej cech osobowości z pogranicza. Bycie „chłopczycą” w dzieciństwie, brak zainteresowania modą i kobiecością, makijażem i perfumami, a także docenienie logiki męskiego mózgu może prowadzić do obaw związanych z seksualnością i tożsamością płciową. Niedojrzałość społeczna i naiwność w relacjach mogą prowadzić do podatności na wykorzystanie seksualne i zwiększa ryzyko napaści seksualnej.

Bardzo wrażliwy układ sensoryczny, na przykład słyszenie dźwięków niesłyszalnych dla innych oraz emocjonalny „szósty zmysł” może prowadzić do zainteresowania zjawiskami nadprzyrodzonymi, które może być błędnie interpretowany jako oznaka braku kontaktu z rzeczywistością. Często zdarza się więc, że nastolatka lub dorosła kobieta ze spektrum zgłasza się do psychiatry lub psychologa nie w celu diagnozy spektrum, ale z objawami wtórnymi – z zaburzeniami nastroju, zaburzeniami osobowości z objawami psychotycznymi. Jedynie doświadczenie kliniczne specjalisty, jego wrażliwość na specyficzne zachowania i odczucia pacjentki mogą doprowadzić ją do pierwotnej przyczyny trudności – do rozpoznania spektrum autyzmu.