Diagnoza spektrum autyzmu u dzieci i młodzieży

Diagnoza spektrum autyzmu jest diagnozą kliniczną, zespołową – wielospecjalistyczną. Jest to proces składający się z kilku spotkań diagnostycznych uwzględniających wszystkie sfery rozwoju dziecka. Podczas tych spotkań staram się zebrać wszystkie niezbędne informacje służące ustaleniu i określeniu charakteru zaburzeń ze spektrum autyzmu lub ich wykluczeniu.

Zespół diagnostyczny stanowią: lekarz psychiatra, psycholog kliniczny/neuropsycholog, pedagog specjalny, ew. neurologopeda, w miarę potrzeb inni specjaliści, np. lekarz pediatra, neurolog, audiolog.

Diagnoza autyzmu składa się z kilku etapów:

1. Wywiad z rodzicami bez udziału dziecka (1-2 spotkania).

Przeprowadzenie wywiadu ma na celu uzyskanie wszechstronnych informacji na temat funkcjonowania dziecka w różnych aspektach/sytuacjach. W trakcie spotkania omawiam z rodzicami następujące sfery ważne w rozwoju: 

• rozwój komunikacji, np.: Czy dziecko gaworzyło? Kiedy wypowiadało pierwsze słowa? Jakie komunikuje się aktualnie? itp. 
• rozwój motoryczny, np.: Kiedy siadało samodzielnie? Kiedy zaczęło samo chodzić? Na ile jest sprawnie fizycznie aktualnie? itp. 
• rozwój zabawy, np.: Czym lubi się bawić dzisiaj? W jaki sposób się bawi? Czy bawi się w zabawy tematyczne? Jak bawi się z innymi dziećmi? itp. 
• rozwój emocjonalny, np.: W jaki sposób okazuje poszczególne emocje? Jak reaguje na emocje bliskich osób? itp. 
• rozwój relacji społecznych, np.: Jak reaguje na obce osoby pojawiające się w domu? Jak reaguje na inne dzieci w tym samym wieku, na przykład na placu zabaw? itp. 
• sytuacja rodzinna, 
• ogólny stan zdrowia dziecka, historia ciąży i porodu, historia rozwoju

Proszę o przyniesienie na spotkanie całej posiadanej dokumentacji dotyczącej dziecka: 

• medycznej - książeczkę zdrowia, aktualne wyniki badań, dokumenty z hospitalizacji, opinie od lekarzy specjalistów, orzeczenie o niepełnosprawności itp. 
• pedagogicznej i psychologicznej jeżeli dziecko posiada - opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznej, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, opinie z poradni zdrowia psychicznego
• wypisy ze szpitala w przypadku odbytych hospitalizacji 
• opinii wychowawców i nauczycieli - opinie ze żłobka/ przedszkola/szkoły
• materiałów video zawierających nagrania zachowań dziecka, które mogą być uznane za niepokojące.

Czasami już na tym etapie rodzice mogą być poproszeni przez mnie o dodatkowe konsultację z dzieckiem - badania neurologiczne, genetyczne, metaboliczne, okulistyczne, audiologiczne itd.

2. Analiza dokumentacji (ok. 2-3h)

Diagności współpracujący przy diagnozie w oparciu o analizę dostarczonego materiału i analizę wywiadu planują przebieg diagnozy. Ustala się wówczas kolejne terminy spotkań diagnostycznych. Dokumenty i nagrania stanowią dla diagnostów uzupełnienie wiedzy, a nie jej podstawę. 

3. Obserwacja i badanie (3 h – najczęściej nie jednorazowo)

Obserwacja przeprowadzana jest zazwyczaj osobno przez każdego ze specjalistów, czasami przez psychologa i logopedę, bądź przez psychologa i  psychiatrę razem. Podczas tych spotkań specjaliści obserwują jak dziecko bawi się z rodzicami, ze specjalistą, jak reaguje na inne osoby w otoczeniu, jak bawi się swobodnie, w jakiś sposób włącza się do zabawy itp. Często już na tym etapie wykonane są pierwsze testy psychologiczne i logopedyczne. Próby są dostosowane do wieku metrykalnego i rozwojowego dziecka. Pracuję tylko przy wykorzystaniu oryginalnych testów. Korzystam z narzędzi uznanych na świecie: ADOS – Protokołu obserwacji do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu, ASRS - Zestawu Kwestionariuszy do Diagnozy Spektrum Autyzmu, Skali Inteligencji Stanford-Binet 5, Skal Inteligencji i Rozwoju dla Dzieci – IDS -2, TRJ,  i innych dostępnych na polskim rynku testów.

Obserwacja może być nagrywana przez specjalistów w celu późniejszej analizy. Tego typu materiały nie są rozpowszechniane ani wykorzystywane do celów innych niż proces diagnostyczny. 

4. Badanie psychiatryczne (1 – 2 spotkanie)

Spotkanie dziecka i rodziców z lekarzem psychiatrą. Podczas tego spotkania oprócz stanu psychicznego lekarz ocenia dodatkowo stan somatyczny pacjenta. Lekarz jest wcześniej zaznajomiony z wynikami diagnoz innych specjalistów. 

5. Omówienie wyników diagnozy – wnioski i przekazanie diagnozy (1-2 spotkania)

Jest to spotkanie specjalisty z rodzicami. To ostatni etap procesu diagnozowania dziecka. Na spotkaniu tym omawiam wyniki badań i obserwacji uzyskane podczas spotkań specjalistów z dzieckiem. W  przypadku jeśli zebrane informacje nie są wystarczające do postawienia diagnozy, opiekunowie mogą zostać poproszeni o uzupełnienie dokumentacji poprzez dołączenie opinii innego specjalisty, wyników dodatkowych badań medycznych. Czasami, w sytuacji braku nagrań, lub niejednoznacznych nagrań, pada propozycja by możliwe było obserwowanie dziecka w środowisku naturalnym – przedszkolu, szkole lub w domu. Na spotkaniu tym jest także czas na to, by wyjaśnić wszelkie wątpliwości opiekunów. Rodzice  informowani są o możliwościach dalszego postępowania terapeutycznego odnośnie dziecka i możliwych formach pomocy. 

Po tym spotkaniu z rodzicami i omówieniu diagnozy zespół diagnostyczny opracowuje pisemną opinię, uzupełnia diagnozę o opis poszczególnych objawów kryterialnych ASD występujących u dziecka, zaś lekarz wydaje zaświadczenie lekarskie. Opinia i zaświadczenie wydawane są w ciągu dwóch tygodni.