Diagnoza spektrum autyzmu u dorosłych

Proces diagnostyczny osób dorosłych z podejrzeniem spektrum autyzmu nie jest tak jasno określony jak w przypadku dzieci. Z pewnością diagnozę taką może przeprowadzić tylko specjalista z dużym doświadczeniem klinicznym w pracy z osobami ze spektrum autyzmu.

Wielu dorosłych z objawami ze spektrum autyzmu trafia na diagnozę przy okazji ujawnienia się innego rodzaju trudności w ich życiu. Czasami są to objawy depresji, nasilone objawy lękowe, OCD lub inne. Czasami dzieje się tak za sprawa ich własnych dzieci, które właśnie otrzymały diagnozę spektrum autyzmu. Czasami trafiają na diagnozę po rozmowie ze znajomym/przyjacielem, który właśnie przeczytał o tym, jak wyglądają objawy autyzmu u dorosłych i zasugerował wizytę u psychologa. Czasami członkowie rodziny podejrzewają, że ich dorosłe dziecko, małżonek lub rodzeństwo może mieć profil zespołu Aspergera lub spektrum autyzmu i zastanawiają się, jak mu o tym powiedzieć.

Niektórzy mogą postawić sobie wstępnie rozpoznanie samodzielnie – czytając opisy trudności z funkcjonowaniem innych osób ze spektrum odnajdują w nich własną historię.

Profesjonaliści - psychoterapeuci, nawet ci, którzy mieli długotrwałe relacje ze swoimi klientami w procesie psychoterapii, mogą dopiero po pewnym czasie po raz pierwszy zdać sobie sprawę, że cechy, które wykazuje ich klient, najlepiej opisuje właśnie profil wysokofunkcjonującej osoby ze spektrum autyzmu. Profesjonalista może także nie wpaść na taki pomysł i nie mieć takich sugestii, co do dalszej diagnozy, jeśli diagnoza i terapia osób ze spektrum autyzmu znajduje się poza obszarem jego kompetencji.

Po co mi diagnoza spektrum autyzmu – jestem dorosła i jakoś sobie radzę?

Niektóre osoby uważają, że uzyskanie formalnej diagnozy nie jest konieczne. Diagnoza oficjalna/formalna ma czemuś służyć. Jeżeli masz poczucie, że dobrze sobie radzisz w życiu zawodowym i społecznym, nie odczywasz nadmiernego dyskomfortu – masz satysfakcjonujące życie  - rzeczywiście nie jest Ci potrzebne rozpoznanie spektrum autyzmu. Jeżeli zaś czujesz, że jest z Tobą “coś nie tak”, masz trudności/konflikty w pracy, problemy w relacjach – skontaktuj się ze specjalistą.

Istnieje wiele powodów, dla których ktoś może potrzebować formalnej diagnozy. Dla niektórych może to być sposób, by nazwać przed znajomymi/przyjaciółmi/rodziną swoje trudności i uzyskać ich akceptację. Dla innych diagnoza może otworzyć drzwi dla potrzebnego wsparcia instytucjonalnego.

Jak przebiega diagnoza osoby dorosłej z podejrzeniem spectrum autyzmu?

1. Znajdź ośrodek lub specjalistę zajmującego się diagnozą spectrum autyzmu u dorosłych. Nie zajmuje się tym każdy psychology.

2. Wybierając się na pierwszą wizytę warto zabrać wszelkie wcześniejsze opinie, testy, badania. Dobrym pomysłem jest również zabranie ze sobą przyjaciela lub członka rodziny, który może przedstawić dodatkową perspektywę Twojego codziennego funkcjonowania. Klinicysta - psycholog zazwyczaj zada Ci podczas pierwszego spotkania wiele pytań dotyczące historii Twojego życia, obecnego funkcjonowania, zachowania.

3. Na kolejnych spotkaniach przeprowadzi obserwację zachowań w sytuacjach zadaniowych, przeprowadzi różne testy w formie papierowej lub komputerowej, aby ocenić szereg zdolności poznawczych, językowych i komunikacyjnych. Przeprowadzi również diagnozę intelektu i osobowości.

4. Po kilku spotkaniach diagnostycznych spotkasz się ze specjalistą, który omówi z Tobą wyniki testów i wskaże jakie z przejawów Twojego funkcjonowania wskazują na to, że należysz do wybranej grupy osób – jesteś osobą ze spektrum autyzmu.

5. Następnie specjalista przekieruje Ciebie do lekarza psychiatry w celu uzyskania rozpoznania medycznego. To podsumowujące spotkanie z psychologiem, to czas na pytania, na przykład o to w jaki sposób uzyskać pomoć w zakresie konkretnych trudności, jak przebiegać będzie psychoterapia, gdzie uzyskać pomoc instytucjonalną.

Należy pamiętać, że rozpoznanie spektrum autyzmu nie jest stałą kategorią cech i charakterystyk. Każda osoba z tym profilem wygląda inaczej i dlatego granice wokół tej charakterystyki mogą być trudne do zdefiniowania. Ponieważ wiele osób dorosłych dostosowało własne strategie funkcjonowania do oczekiwań społecznych w “neurotypowym świecie” różnice w ich funkcjonowaniu w stosunku do “normy” mogą być trudniejsze do zidentyfikowania niż różnice między dziećmi.

Kiedy jest już za późno, aby odkryć u siebie cechy ze spektrum autyzmu i szukać diagnozy i pomocy?

Nigdy. Nigdy nie jest za późno, aby człowiek zwiększył swoją świadomość o własnym finkcjonowaniu po to, by wykorzystać swoje mocne strony i znaleźć wsparcie i pomoc w zakresie deficytów. Diagnoza spektrum autyzmu daje człowiekowi wyjaśnienie, a nie usprawiedliwienie, dlaczego życie przybrało takie a nie inne kierunki. To, co można zrobić z taka informacją w wieku 20-dziestu, 40-ciu, czy 60-ciu lat, może się różnić, ale we wszystkich przypadkach może to być bardzo cenna informacją wpływająca na poprawę jakości życia. 

Czy sugerować osobie z cechami spektrum autyzmu, żeby udała się do specjalisty?

Zdecydowanie tak! W moim przekonaniu lepiej wiedzieć niż niewiedzieć. Bez wiedzy na temat przyczyn swoich “dziwactw” nie jesteśmy w stanie wiele zmienić. Świadomość zmienia perspektywę widzenia wielu rzeczy. Bez wiedzy o własnej specyfice funkcjonowania, bez nazwania i wyjaśnienia przyczyn, często pozostajemy pod wpływem wyjaśnień, które przynoszą nam więcej szkody niż pożytku. Życie w poczuciu nieustannych porażek, poczuciu bycia dziwną, nienormalną, być może chorą psychicznie nie pozwala często rozwinąć własnego potencjału. To życie, które często boli i rozczarowuje.

Jak powiedzieć osobie dorosłej, że może mieć spektrum autyzmu?

Dobrze jest zawsze zacząć od wskazania mocnych stron. Większość osób ze spektrum ma wiele mocnych stron – talentów. Nawet wtedy, gdy nie udało się ich do tej pory przełożyć na konkretny sukces. Następnie należy wskazać na te obszary funkcjonowania, które stanowią problem. Później jest czas by zasugerować, że istnieje rozpoznanie, które zawiera w sobie wyjaśnienie tych trudności.